Pierwszy polski satelita naukowy - wywiad

Start pierwszego polskiego satelity naukowego już wkrótce. Zadaniem „Lema” będzie prowadzenie precyzyjnych pomiarów fotometrycznych najjaśniejszych gwiazd zmiennych nieba. Pierwszy polski satelita naukowy ważyć ma około 6 kg i ma kształt sześcianu o boku długości 20 cm. Niedługo po nim na orbicie ma być umieszczony jego pomocnik - „Heweliusz”. Tomasz Zawistowski, specjalnie dla Czytelników evertiq.pl, odpowiedział na kilka pytań dotyczących projektu. Zapraszamy do lektury. evertiq: – Na jakim etapie są testy satelity Lem? Czy dotychczasowe badania przebiegły pomyślnie, czy też po ich przeprowadzeniu niezbędne były jakieś dodatkowe prace? Tomasz Zawistowski: – Satelita LEM przechodzi w tej chwili testy pracy pod obciążeniem i jest w sposób ciągły sprawdzany przez operatorów. W ten sposób nalicza niezbędne godziny pracy na ziemi przed wystrzeleniem. Testy są intensywne i przebiegają pomyślnie. Kilkakrotnie wskazały na konieczność wprowadzenia poprawek do oprogramowania, które zostało uaktualnione przez producenta. Na kiedy planowane jest umieszczenie na orbicie Lema? Potwierdzenie terminu wyniesienia LEMA na orbitę mamy otrzymać pod koniec listopada. Prawdopodobnie będzie ono miało miejsce w drugim kwartale 2013 r. Jak długo mają być prowadzone badania jasności gwiazd? Misja ma potrwać 2 lata - na tyle gwarantowane są komponenty elektroniczne. Jeśli potrwa dłużej - obserwacje gwiazd będą prowadzone dalej. Jaki jest polski wkład w moduły elektroniczne zamontowane w Lemie i Heweliuszu? Kto jest autorem projektów i kto wykonuje te moduły? Moduły elektroniczne Lema zostały praktycznie nietknięte przez polskich inżynierów. Natomiast mieliśmy wkład w przygotowanie teleskopu oraz struktury nośnej. W przypadku Heweliusza - mamy plany, aby poszerzyć jego zadania i oprócz głównej misji naukowej, czyli obserwacji jasnych gwiazd - wykorzystać go do sprawdzenia kilku eksperymentów technologicznych. Beda to: układ zasilania i sterowania, beacon (radiolatarnia), dozymetr napromieniowania układów scalonych, mini-antenka rozwijana z taśmy oraz uchwyt mocujaco-zwalniajacy instrumenty kosmiczne. Tworzone jest także dedykowane oprogramowanie sterujące dla naszych eksperymentów, które dołączone będzie do aktualnie używanych aplikacji w centrum kontroli lotu. Trzeba tez dodać, że główny przyrząd naukowy do misji HEWELIUSZA - teleskop z czerwonym filtrem został zaprojektowany i zbudowany w CBK. Projekty podzespołów polskiego ładunku technologicznego przygotowali inżynierowie CBK. Wykonanie płytek elektronicznych zlecaliśmy zewnętrznej firmie, baterie i ogniwa fotowoltaiczne zamawiamy u producentów, natomiast montaż podzespołów wykonujemy w CBK. Jakie największe problemy pojawiły się podczas projektowania i wykonywania modułów? Problemy związane z niektórymi polskimi podzespołami występowały w fazie projektowania i testowania prototypu. Najczęściej związane były z "nietrzymaniem" założonych parametrów - zwłaszcza w szerokim, "kosmicznym" zakresie temperatur pracy. Modele inżynierskie zostały poprawione i w tej chwili trwa ostatnia faza przygotowań do oddania modeli lotnych. Jak będzie zasilana satelita? Satelita będzie zasilany ogniwami fotowoltaicznymi, które zapewnia satelicie napięcie 4V i moc do 10 W. Czy w związku z warunkami, w jakich ma pracować satelita, są jakieś szczególne wymagania dotyczące montażu elektronicznego? Montaż elektroniczny prowadzony jest w warunkach uwzględniających przyszły charakter pracy podzespołów. Laboratoria, w których testuje się podzespoły elektroniczne zabezpieczone są przed wyładowaniami elektrostatycznymi, podniesione są standardy czystości, stosuje się odpowiednie materiały - certyfikowane do lotów kosmicznych, w tym specjalne, niepowodujące korozji lutowia. Ile kosztuje Lem? Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczyło na umieszczenie na orbicie dwóch satelitów, Lema i Heweliusza 14,2 mln PLN. Poza wybudowaniem i wystrzeleniem satelitów te środki pokryły również wybudowanie stacji naziemnej kontroli lotów w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN. Na jakim etapie są prace nad Heweliuszem? Kiedy start? W tej chwili trwają testy funkcjonalne podzespołów Heweliusza połączonych w cały, działający system na jednej, płaskiej płycie, tzw. Flatsat tests. Co do startu - trwają na ten temat rozmowy. W przyszłym tygodniu mamy się dowiedzieć, czy aktualna jest data wystrzelenia Heweliusza w 2013 r. Czy są jakieś dalsze plany dotyczące polskich satelitów? Jakie mogą być kierunki rozwoju takich projektów? Tak, oczywiście, plany dotyczące dalszych polskich satelitów już istnieją. Możliwe są rożne zastosowania, od naukowych po inne. Ale w tej chwili musimy skoncentrować się na pomyślnym zakończeniu projektu BRITE-PL, czyli wyniesieniu na orbitę pierwszych polskich satelitów naukowych. --- Nad międzynarodowym projektem BRITE-PL ( BRIght Target Explorer Constellation) w Polsce pracują: Instytuty Polskiej Akademii Nauk Centrum Badań Kosmicznych (CBK) i Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika (CAMK) we współpracy z Instytutem Astronomicznym Uniwersytetu Wrocławskiego (IAUWr). Misją projektu jest zbudowanie dwóch satelitów (Lem i Heweliusz) i umieszczenie ich na orbicie do marca 2013 r. w celu uzyskania danych astrosejsmologicznych jasnych gwiazd.