Najważniejsze projekty kosmiczne z udziałem polskich podmiotów

Jak ocenia Polska Agencja Kosmiczna, na rynku działa już około 50 firm, które są podwykonawcami w dużych projektach europejskich. A oto wykaz najważniejszych projektów, w które włączyły się polskie podmioty. Misja Rosetta i polski penetrator gruntu Sonda Rosetta została wystrzelona 2004 roku i po przeszło 10 latach od startu dotarła w pobliże jądra komety 67P/Czuriumow-Gierasimienko. Instrument okrążał kometę przez ponad 2 lata wykonując pomiary, a w listopadzie 2014 roku umożliwił umieszczenie na jej jądrze małego lądownika badawczego o nazwie Philae. Lądowanie nie było w 100% udane. Próbnik osiadł z dala od wyznaczonego obszaru i bez wystarczającego dostępu do energii słonecznej. W budowę Philae zaangażowani byli polscy naukowcy z Centrum Badań Kosmicznych PAN, którzy stworzyli dla lądownika specjalny penetrator gruntu. Mars Science Laboratory – misja NASA na Marsa Bezzałogowa misja kosmiczna NASA, której celem było zbadanie przeszłego i obecnego środowiska Marsa z wykorzystaniem łazika Curiosity, rozpoczęła się w 2011 roku. Lądowanie na Marsie nastąpiło 6 sierpnia 2012. Główna misja łazika zaplanowana była na 1 rok marsjański (tj. 687 ziemskich dni), z możliwością jej przedłużenia. Od tamtej pory bezzałogowy łazik eksploruje powierzchnię Czerwonej Planety. Misja trwa już dwukrotnie dłużej niż początkowo zakładano. Łazik pozostaje w dobrej kondycji, chociaż dwa z jego dziesięciu instrumentów naukowych zaczynają wykazywać oznaki zużycia. Swój udział w misji miała polska firma Vigo System, której detektor w paśmie podczerwieni został wykorzystany w jednym z instrumentów. PW-Sat – czyli pierwszy polski satelita Zbudowane przez studentów Politechniki Warszawskiej i ważące jedynie 1 kg urządzenie klasy CubeSat zostało wyniesione przez rakietę Vega na orbitę w 2012. Jego zadaniem było przetestowanie innowacyjnego systemu deorbitacji, przyspieszającego proces zejścia obiektu z orbity. Misja nie powiodła się, bowiem nie udało się nawiązać kontaktu z satelitą, który w 2014 r. spłonął w atmosferze. LEM i HEWELIUSZ – naukowa współpraca międzynarodowa W ramach prowadzonego wspólnie przez Kanadę, Austrię i Polskę programu badawczego BRITE powstały dwa nanosatelity o masie ok. 7 kg. Pierwszy z nich – Lem - trafił na orbitę w 2013 roku, a drugi – Heweliusz - wyruszył w swoją misję w 2014 r. Zadaniem satelitów jest badanie największych i najjaśniejszych gwiazd naszej galaktyki. Za ich integrację z zakupionych podzespołów oraz zaprojektowanie i wykonanie wyrzutnika satelitów z rakiety odpowiedzialni byli polscy inżynierowie i naukowcy z Centrum Badań Kosmicznych PAN i Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika PAN. Obydwa satelity pracują obecnie na orbicie, a zebrane doświadczenia zespołu CBK są wykorzystywane w planowaniu kolejnych misji, także przemysłowych. EO Cloud – czyli infrastruktura kosmiczna na polskiej ziemi W 2016 roku w Polsce rozpoczęła się budowa prototypowej infrastruktury udostępniającej dane i chmurę obliczeniową dla aplikacji wspierających usługi oparte na obserwacji Ziemi. Projekt EO Cloud jest jednym z największych przedsięwzięć kosmicznych zleconych kiedykolwiek przez Europejską Agencję Kosmiczną polskim podmiotom. Platforma ruszyła, zgodnie z planem, w październiku 2016 roku. Na czele konsorcjum odpowiedzialnego za budowę EO Cloud stanął Creotech Instruments SA W projekcie uczestniczy także spółka CloudFerro Sp. z o.o. EXOMARS 2016 – czyli szukanie śladów życia na Marsie Wspólna misja Europejskiej Agencji Kosmicznej i jej rosyjskiej odpowiedniczki, Roskosmos dotarła do Czerwonej Planety w październiku 2016 roku. Składała się z dwóch instrumentów: orbitera i lądownika. Orbiter, krążąc po orbicie Marsa, wykonuje pomiary obecności i rozmieszczenia gazów, które w marsjańskiej atmosferze występują w ilościach śladowych, ale mogą świadczyć o tym, że na Czerwonej Planecie istnieje lub istniało życie. W budowie instrumentu uczestniczyło Centrum Badań Kosmicznych PAN (projekt), oraz spółka Creotech Instruments (montaż). Lądownik Schiaparelli miał za zadanie bezpiecznie wylądować na powierzchni planety i przetestować szereg technologii, które w przyszłości miały zostać wykorzystane w misjach załogowych oraz wykonać kilka pomiarów meteorologicznych. Niestety, operacja lądowania nie powiodła się i wart setki milionów euro instrument roztrzaskał się o powierzchnie planety. Na pokładzie lądownika zainstalowany był detektor podczerwieni polskiej firmy Vigo System. ASIM – czyli eksperyment na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ASIM to eksperyment naukowy ESA, którego celem jest zbadania tajemniczych wyładowań atmosferycznych w wysokich warstwach ziemskiej atmosfery. Zdaniem naukowców mogą mieć one wpływ na pogodę ma naszej planecie. W ramach projektu, w którym uczestniczyło Centrum Badań Kosmicznych PAN i Creotech Instruments SA, powstał instrument, który zostanie wyniesiony na orbitę i zamontowany na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej w 2017 roku. NEOSTEL – czyli ochrona przed kosmicznym zagrożeniem Celem projektu jest stworzenie systemu wczesnego ostrzegania mieszkańców naszej planety przed obiektami nadciągającymi z głębin kosmosu oraz monitorowania tzw. śmieci kosmicznych, które zagrażają działającym na orbicie ziemskiej obiektom i pracującym tam kosmonautom. W ramach realizowanego w międzynarodowym konsorcjum projektu docelowo ma powstać nawet kilkanaście naziemnych obserwatoriów rozlokowanych w różnych częściach globu i wyposażonych w zaawansowane teleskopy. Creotech Instruments SA odpowiedzialna jest za opracowanie i wyprodukowanie superczułych kamer CCD, które stanowić będą serce każdego z teleskopów. PROBA-3 – czyli badanie korony Słońca Celem prowadzonego przez ESA projektu będzie badanie zewnętrznych warstw atmosfery Słońca, czyli tzw. korony słonecznej. Misja składać się będzie z dwóch, współdziałających ze sobą, statków kosmicznych. Pierwszy wyposażony będzie w kamerę oraz teleskop do obserwacji korony słonecznej. Drugi natomiast będzie miał za zadanie manewrować wokół pierwszego w taki sposób, żeby zasłaniać tarczę Słońca w momencie, w którym wykonywana jest obrazowanie jego korony. W projekcie uczestniczą polskie podmioty: CBK, N7Mobile, Astri Polska, PCO i Creotech Instruments SA., która ma odpowiadać za zaprojektowanie części i montaż całości komputera koronografu na potrzeby misji. Prace będą realizowane w 2016 i 2017 roku. EUCLID – dlaczego Wszechświat się rozszerza Celem misji prowadzonej przez ESA jest ustalenie dlaczego Wszechświat rozszerza się w tempie, jakie obserwujemy oraz jaka jest rola w tym procesie tzw. ciemnej energii. W projekcie uczestniczy spółka SENER Polska, krajowy oddział hiszpańskiej firmy Sener, która zaprojektuje, wykona i przetestuje mechanizmy niezbędne do bezpiecznego montażu sondy Euclid, która ma zostać wysłana w kosmos w 2020 roku. Przedsiębiorstwo opracowuje także mechanizm rozkładający i pozycjonujący antenę kierunkową wykorzystywaną do utrzymania łączności satelity z Ziemią. SAT-AIS-PL – czyli pierwszy polski satelita przemysłowy W 2016 ESA powierzyła polskim podmiotom zadanie budowy pierwszego polskiego satelity przemysłowego. SAT-AIS-PL będzie częścią systemu bezpieczeństwa ruchu morskiego. Projekt potrwa przynajmniej 7 lat i będzie składał się z trzech etapów. Pierwsza, zainicjowana w 2016 faza, potrwa do końca 2017 roku i obejmie wykonanie projektu misji satelity i stworzenie architektury podsystemów. W latach 2018-2020, w czasie drugiego etapu, powstanie prototyp systemu, a następnie właściwy satelita. Ta faza obejmie także wystrzelenie rakiety, która wyniesie system na orbitę. Ostatni etap, przewidziany na kilka kolejnych lat, to faza operacyjna systemu. Obejmie także sprowadzenie satelity z orbity po zakończeniu misji. W skład konsorcjum weszły firmy: Hertz Systems i Atos Polska i Śląskie Centrum Naukowo-Technologiczne Przemysłu Lotniczego oraz instytucje naukowe: Centrum Badań Kosmicznych PAN, Instytut Łączności i Akademia Morska w Gdyni. Na czele konsorcjum stanęła spółka Croetech Instruments SA. Przyszłościowe techniki i technologie kosmiczne W listopadzie 2016 roku Polska Agencja Kosmiczna zleciła szerokiemu konsorcjum polskich firm i instytucji przeprowadzenie studium wykonalności dotyczącego przyszłościowych technik i technologii kosmicznych. Produkt studium ma zawierać analizę kierunków i możliwości rozwoju technik i technologii kosmicznych w obszarze militarnym, naukowym, technicznym, ekonomicznym, medycznym, społecznym i prawnym w perspektywie najbliższych 5, 10 i 15 lat. Za opracowanie odpowiada konsorcjum, na czele którego stoi firma Blue Dot Solutions. Pozostali uczestnicy projektu to: Astri Polska sp. z o.o., Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk, Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk, Creotech Instruments SA, Hertz Systems Ltd. Sp. z o.o. i SpaceForest sp. z o.o. Oprócz wymienionych polskie podmioty realizują także kilkadziesiąt innych, mniejszych projektów mających na celu rozwój technologii, opracowanie oprogramowania lub usługi na rzecz ESA.